Biografie Ramdas hoort op shortlist

De kettingrokende Ramdas fileerde scherp de tegenstellingen in de Nederlandse maatschappij. Dat begon al bij zijn proefschrift, die een rel veroorzaakte. Ramdas deed voor de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar hoe de vreemdelingdienst vluchtverhalen van asielzoekers controleerde en reconstrueerde. Het Ministerie van Justitie spande na een voorpublicatie een kort geding aan en werd in tweede instantie door de rechter in het gelijk gesteld. Ramdas staakte zijn promotieonderzoek. Daarna ging hij als journalist aan de slag. In al zijn journalistieke stukken, documentaires, en romans staat de botsing van culturen en de rol van de media centraal. Met daarin specifiek aandacht voor het persoonlijke verhaal.

De kern van het verhaal van Ramdas is ‘ontworteld zijn’. Migranten zijn schizofreen, want ze zijn op weg, hebben huis en haard achtergelaten om ergens aan te komen waar hij of zij niet gewenst is. Daar tegenover staat de (groeps-)dwang om jezelf solidair te verklaren met de eigen cultuur, zonder zich voor de andere cultuur (de Nederlandse) te interesseren. “Migranten zijn er goed in het leven op eilanden,” zei Ramdas. “Ze moeten beseffen dat als ze hier willen wonen gewoon méé moeten doen met champagne drinken en oliebollen eten.” Aan de andere kant zijn er heel veel bewoners van zogeheten ‘oude wijken’ die ook het gevoel hebben op een eiland te leven. Omdat de van oudsher bekende buurt ingrijpend is veranderd en voor hen niet meer herkenbaar is. Zoals een Amsterdamse vrouw in een van de artikelen van Ramdas zegt: “Het was hier altijd zo’n gezellige buurt. Met oudejaar werd er altijd op straat vuurwerk afgestoken en liepen we met een glaasje champagne rond, praatten met elkaar en deelden oliebollen uit. Maar nu is het een stille en saaie buurt, want Turken en Marokkanen vieren geen oudejaar.”

Biograaf Amatmoekrim schrijft in het voorwoord van de biografie over een ontmoeting die ze met Ramdas had in 2010. Een maand voor de Tweede Kamerverkiezingen, waarbij de PVV een winst van 15 zetels behaalde. Ramdas vroeg haar wat ze zou doen als Wilders aan de macht zou komen. Ze antwoordde dat ze zou vertrekken. Ramdas zei vervolgens: “Is het niet de taak van de schrijver om juist dan te blijven? Om te proberen het verschil te maken?”

Deze week werd bekend dat Friese gemeentebesturen een training krijgen over radicalisering, specifiek anti-overheidsextremisme. Maar radicalisering kan veel politiek en religieus actieve individuen en groepen in de greep krijgen. Levend in bubbels, onbekend maakt onbemind, geen luisterend oor vinden. Samenhang en saamhorigheid (de boodschap van de Antilliaanse muziek- en dansstijl tumba) vinden in een land dat volgens toen nog prinses Maxima geen identiteit heeft. En hoe zit het met de Friese identiteit? Dat is de uitdaging waar wij voor staan.

We doen geen uitspraak over welke van de vijf prachttitels op de shortlist de Libris-prijs verdient. Maar een gemiste kans dat de biografie van Anil Ramdas deze niet meer kan krijgen.

Harry Prins
Medewerker Tûmba, kenniscentrum discriminatie en diversiteit