‘Wij staan klanten te woord in het Nederlands en Engels’, verklaart de woordvoerder van de ING. De verheugende ontwikkelingen op taalgebied zijn afkomstig vanuit de overheid. Die heeft in het verleden wel wat steken laat vallen als het om de tweede rijkstaal gaat. De Belastingdienst, het UVW en niet te vergeten de donorfolder van het ministerie van Volksgezondheid (2020) zijn voorbeelden van uitglijders van de rijksoverheid.
Fries in rechtszaal uitgehold
Ook binnen Justitie slaat men de plank wel eens mis. Kneppelfreed is al bijna 75 jaar geleden, maar in 2021 stopte de laatste tolk Fries met het vertalen bij rechtszittingen omdat zijn vergoeding te laag was. Advocaat Tjalling van der Goot zei na de laatste zitting waarbij de tolk vertaalde: ‘Het is belangrijk dat je bij je eigen taal kunt blijven: mensen moeten niet zoeken naar woorden. Als er geen tolk is, betekent het dat het Fries in de rechtszaak wordt uitgehold’.
De overwinning voor het Papiamentu als beschermde taal, een strijd die vijftien jaar heeft geduurd, heeft voor het Fries een wat nare bijsmaak. Papiamentu-verdachten of Papiamentu-sprekende deelnemers hebben het recht op een juridische procedure volledig in het Papiamentu in de rechtbank op Bonaire. Dat is voor de Friese taal, ondanks haar beschermde status, niet het geval. In Leeuwarden zijn processen in het Nederlands, met als argument dat niet alle medewerkers van de gefuseerde rechtbank Noord-Nederland het Fries verstaan.
Slag om de Tesselschadestraat
Overigens kregen de pleitbezorgers voor het Papiamentu steun vanuit Fryslân. Dat was een jaar na Kneppelfreed (1951) ook het geval, maar toen ging het om nationalisten uit Suriname. In 1952 publiceerde het literair tijdschrift De Tsjerne een Suriname-special. Van activist Eddy Bruma verscheen in dat nummer een verhaal en een gedicht. Bruma was de oprichter van de culturele vereniging Wie Eegie Sani, die tot doel had om de Surinaamse cultuur en taal, het Sranan Tongo, te verheffen. Die strijd verbond de Surinaamse activisten met de Friese nationalisten. Een strijd die nu ook op de Caraïbische eilanden gewonnen is.
De ING is echter een commercieel bedrijf. Die bepalen hun eigen regels. Maar het is toch van de zotte dat een multinational als de ‘oranje leeuw’ in Fryslân nota bene medewerkers verbiedt Fries te spreken door de telefoon. Dit vraagt om een actie als dat iedere Fries die een rekening heeft bij de bank 1 eurocent overboekt met als mededeling ‘Praat mar Frysk!’ Of iets dat de geschiedenisboeken in zal gaan als de ‘Slag op de Tesselschadestraat’?
Verschenen in de Leeuwarder Courant van 10 februari 2024. Geschreven door Harry Prins, medewerker van Tûmba.
